Các cuộc tấn công bằng mã độc tống tiền khóa quyền truy cập của các tổ chức vào dữ liệu quan trọng thông qua mã hóa tinh vi, khiến các doanh nghiệp phải vội vàng tìm giải pháp. Con đường phục hồi thường phụ thuộc vào một khả năng quan trọng: khả năng giải mã các tập tin bị ảnh hưởng và khôi phục hoạt động bình thường.
Các biến thể ransomware hiện đại đã phát triển vượt xa các phần mềm độc hại đơn giản, sử dụng các thuật toán mã hóa cấp độ quân sự có thể làm tê liệt toàn bộ doanh nghiệp. Cybersecurity Ventures dự đoán rằng cứ mỗi 2 giây sẽ có một cuộc tấn công ransomware nhắm vào người tiêu dùng hoặc doanh nghiệp vào năm 2031 , với thiệt hại trung bình mỗi vụ tấn công lên tới 4,4 triệu đô la vào năm 2025. Vì vậy, việc hiểu rõ các phương án giải mã đã trở nên thiết yếu đối với sự liên tục hoạt động của doanh nghiệp.
Tin tốt là: Không phải tất cả các cuộc tấn công ransomware đều dẫn đến mất dữ liệu vĩnh viễn. Nhờ sự kết hợp giữa các công cụ giải mã miễn phí, sự hợp tác với cơ quan thực thi pháp luật và các biện pháp sao lưu chiến lược, nhiều tổ chức có thể khôi phục dữ liệu thành công mà không cần trả tiền chuộc.
Giải mã mã độc tống tiền là gì?
Giải mã ransomware là quá trình đảo ngược mã hóa do ransomware áp dụng để khôi phục các tệp về trạng thái ban đầu, có thể truy cập được. Quá trình này yêu cầu khóa giải mã gốc do kẻ tấn công sử dụng hoặc các công cụ chuyên dụng khai thác điểm yếu trong phương thức mã hóa của ransomware.
Các biến thể ransomware phổ biến được chia thành nhiều loại. Ransomware mã hóa tập tin nhắm mục tiêu vào các loại tập tin cụ thể trên các hệ thống, trong khi ransomware mã hóa toàn bộ ổ đĩa hoặc hệ thống. Ransomware khóa màn hình ngăn chặn truy cập vào hệ thống mà không mã hóa tập tin, và các biến thể mới hơn như RansomHub và Akira nhắm mục tiêu cụ thể vào môi trường Linux và VMware. FBI đã xác định 67 biến thể ransomware mới trong năm 2024 , trong đó FOG, Lynx và Cicada 3301 nằm trong số những biến thể được báo cáo thường xuyên nhất.
Các triệu chứng và cách nhận biết mã độc tống tiền
Bảng này nêu ra các triệu chứng và dấu hiệu phổ biến giúp xác định các biến thể ransomware cụ thể.
| Các triệu chứng thường gặp | Ví dụ về các biến thể của phần mềm tống tiền | Các chỉ số tiềm năng |
| Các tệp được đổi tên với phần mở rộng bất thường (.locked, .encrypted) | LockBit, RansomHub | Các phần mở rộng tệp đã được sửa đổi phù hợp với các chữ ký mã độc tống tiền đã biết. |
| Thư đòi tiền chuộc trong nhiều thư mục | Akira, CHƠI | Các tệp văn bản có tên “README” hoặc “HOW_TO_DECRYPT” |
| Hệ thống chậm và sử dụng CPU cao. | Sương mù, Linh miêu | Quá trình mã hóa tiêu tốn tài nguyên hệ thống. |
| Không thể mở tài liệu hoặc hình ảnh | Dark Angels, Cicada 3301 | Tiêu đề tệp bị hỏng hoặc bị thay thế |
| Hình nền máy tính đã được thay đổi | Các biến thể CryptoLocker | Thông báo đòi tiền chuộc được hiển thị dưới dạng hình nền |
Bạn có thể giải mã các tập tin mã độc tống tiền không?
Một số tập tin mã độc tống tiền có thể được giải mã bằng các công cụ miễn phí, đặc biệt là khi thuật toán mã hóa yếu, được triển khai kém hoặc khóa đã được thu hồi thông qua các hoạt động thực thi pháp luật. Riêng các công cụ giải mã của Kaspersky đã được tải xuống hơn 360.000 lần kể từ năm 2018 , giúp gần 2 triệu nạn nhân trên toàn cầu khôi phục dữ liệu mà không cần trả tiền chuộc tính đến đầu năm 2024.
Tuy nhiên, hầu hết các phần mềm tống tiền hiện đại sử dụng các tiêu chuẩn mã hóa mạnh như AES-256 hoặc RSA-2048, khiến việc giải mã trở nên bất khả thi nếu không có khóa giải mã gốc hoặc công cụ chuyên dụng cho từng loại phần mềm cụ thể. Thực tế là nhiều nạn nhân phải đối mặt với những lựa chọn hạn chế nếu không có bản sao lưu đầy đủ.
Luôn xác định chủng loại mã độc tống tiền để xem việc giải mã có khả thi hay không trước khi sử dụng bất kỳ công cụ nào. Sử dụng công cụ giải mã không phù hợp có thể gây thêm thiệt hại cho các tệp đã được mã hóa, khiến các nỗ lực khôi phục trong tương lai trở nên bất khả thi.
Lựa chọn và sử dụng các công cụ giải mã mã độc tống tiền
Việc xác định chính xác chủng mã độc tống tiền trước khi cố gắng giải mã là rất quan trọng để khôi phục thành công. Mỗi họ mã độc tống tiền sử dụng các phương pháp mã hóa khác nhau, và việc sử dụng công cụ không phù hợp có thể làm hỏng vĩnh viễn các tập tin của bạn.
Các nguồn đáng tin cậy cung cấp công cụ giải mã đã được xác thực bao gồm các nhà cung cấp bảo mật uy tín và các sáng kiến hợp tác. Dự án No More Ransom, được Kaspersky, Europol và Cảnh sát Quốc gia Hà Lan khởi xướng vào năm 2016, cung cấp một kho lưu trữ tập trung các công cụ giải mã. Các nhà cung cấp phần mềm chống virus lớn như Avast cung cấp 30 công cụ giải mã ransomware miễn phí , trong khi Trend Micro cung cấp 27 công cụ miễn phí cho nhiều loại ransomware khác nhau.
Danh sách công cụ giải mã dành riêng cho từng biến thể
Dưới đây là bảng so sánh một số công cụ giải mã dành cho các biến thể ransomware cụ thể.
| Biến thể phần mềm tống tiền | Tên công cụ | Tải xuống mã nguồn và mô tả | Ghi chú sử dụng |
| Nhiều biến thể | Không còn cổng đòi tiền chuộc nữa | Kho lưu trữ trung tâm chứa các công cụ giải mã | Tải lên tệp mẫu để nhận dạng biến thể tự động |
| CryptoLocker | Công cụ giải mã Kaspersky | Nhắm mục tiêu vào các biến thể CryptoLocker đời đầu | Yêu cầu tệp bị nhiễm và phiên bản gốc chưa được mã hóa. |
| WannaCry | WanaKiwi | Khai thác lỗ hổng bộ nhớ | Phải chạy trước khi khởi động lại hệ thống. |
| DỪNG LẠI/Djvu | DỪNG Trình giải mã Djvu | Hoạt động với các khóa mã hóa ngoại tuyến | Thành công phụ thuộc vào phiên bản biến thể cụ thể. |
Luôn luôn xác nhận rằng công cụ tìm kiếm phù hợp chính xác với chủng mã độc tống tiền của bạn để tránh mất dữ liệu.
Quy trình giải mã từng bước
Hãy làm theo các bước sau khi cố gắng giải mã các tập tin bị ảnh hưởng bởi mã độc tống tiền:
- Xác định loại mã độc tống tiền. Xem xét nội dung thư đòi tiền chuộc, phần mở rộng tệp và bất kỳ dấu hiệu đặc biệt nào trong các tệp đã mã hóa. Sử dụng các công cụ nhận dạng trực tuyến do No More Ransom hoặc các nhà cung cấp phần mềm diệt virus cung cấp để đối chiếu với biến thể cụ thể của bạn.
- Sao lưu các tập tin đã mã hóa. Lưu các tập tin đã mã hóa vào một vị trí riêng biệt, ngoại tuyến trước khi tiến hành giải mã. Điều này có thể ngăn ngừa mất dữ liệu trong trường hợp quá trình giải mã thất bại hoặc làm hỏng các tập tin trong quá trình khôi phục.
- Hãy tìm hiểu các công cụ giải mã hiện có. Truy cập các kho lưu trữ toàn diện như No More Ransom hoặc các trang của nhà cung cấp. Chọn đúng biến thể; sử dụng công cụ cho biến thể sai có thể gây hại đến tính toàn vẹn dữ liệu của bạn.
- Tải xuống và chạy công cụ giải mã. Làm theo hướng dẫn rõ ràng từ các nhà cung cấp bảo mật uy tín. Hầu hết các công cụ được thiết kế cho người dùng không chuyên về kỹ thuật, nhưng một số yêu cầu sử dụng dòng lệnh. Không bao giờ cấp quyền không cần thiết hoặc chạy các tệp thực thi không quen thuộc.
- Khôi phục và làm sạch hệ thống. Sau khi giải mã thành công, quét hệ thống bằng phần mềm bảo mật đã cập nhật. Xóa và cài đặt lại hệ điều hành nếu nghi ngờ hệ thống bị xâm phạm hoàn toàn để ngăn ngừa tái nhiễm.
Giải mã mã độc tống tiền: Nếu không có công cụ nào thì sao?
Nếu không có công cụ nào dành cho biến thể ransomware của bạn, việc giải mã hiện tại có thể là bất khả thi do mã hóa mạnh. Các nhóm ransomware hiện đại sử dụng mã hóa tinh vi mà với sức mạnh tính toán hiện tại sẽ mất hàng thế kỷ để phá vỡ.
Khi không có công cụ giải mã nào khả dụng, hãy xem xét các phương pháp thay thế sau:
- Hãy duy trì các bản sao lưu ngoại tuyến an toàn để phục vụ việc khôi phục dữ liệu.
- Theo dõi các thông tin cập nhật từ lực lượng thực thi pháp luật và cộng đồng an ninh.
Sao lưu ngoại tuyến đóng vai trò là tuyến phòng thủ đầu tiên chống lại việc mất dữ liệu vĩnh viễn. Phân đoạn mạng và cách ly các máy bị nhiễm giúp hạn chế sự lây lan trên toàn bộ cơ sở hạ tầng. Kiểm soát truy cập chặt chẽ, đào tạo người dùng và bảo mật nhiều lớp giúp giảm thiểu các điểm xâm nhập. Khi đối mặt với sự xâm phạm nghiêm trọng, việc xóa sạch và cài đặt lại hệ thống có thể là lựa chọn duy nhất.
Sự hợp tác giữa chuyên gia và lực lượng thực thi pháp luật
Các sáng kiến quốc tế như No More Ransom tập hợp các công cụ và kiến thức từ cộng đồng an ninh mạng, cơ quan thực thi pháp luật và các nhà cung cấp để thường xuyên cập nhật khả năng giải mã. Sự hợp tác này đã mang lại kết quả thiết thực cho các nạn nhân của mã độc tống tiền trên toàn thế giới.
Các vụ triệt phá quy mô lớn đôi khi dẫn đến việc khôi phục khóa chính và phát hành công cụ cho các nạn nhân. Chiến dịch Cronos vào tháng 2 năm 2024 đã làm gián đoạn cơ sở hạ tầng của LockBit , dẫn đến việc bắt giữ và vạch trần thủ lĩnh Dmitry Khoroshev.
Các biện pháp tốt nhất để phòng chống và phục hồi sau tấn công ransomware.
Việc xác minh nguồn gốc và tính xác thực của bất kỳ công cụ giải mã ransomware nào có thể giúp bảo vệ bạn khỏi phần mềm độc hại giả mạo các giải pháp phục hồi hợp pháp. Hãy tạo bản sao lưu dữ liệu bị ảnh hưởng trước khi chạy bất kỳ công cụ nào để giúp bảo toàn các tùy chọn phục hồi.
Quét môi trường bằng các giải pháp chống virus được cập nhật cả trước và sau khi giải mã giúp xác định và loại bỏ bất kỳ thành phần phần mềm độc hại nào còn sót lại. Các bản vá lỗi và cập nhật hệ điều hành thường xuyên giúp ngăn ngừa tái nhiễm thông qua các lỗ hổng đã biết mà các nhóm ransomware đang tích cực khai thác.
Các biện pháp phòng vệ sau đây tạo nên nền tảng của việc bảo vệ hiệu quả khỏi mã độc tống tiền:
- Hãy thường xuyên sao lưu dữ liệu không thể thay đổi ngoại tuyến và kiểm tra quy trình khôi phục.
- Luôn cập nhật hệ điều hành, ứng dụng và giải pháp bảo mật.
- Đào tạo nhân viên về các thủ đoạn lừa đảo qua email và mã độc tống tiền.
- Phân vùng mạng và áp dụng nguyên tắc quyền hạn tối thiểu đối với các tài sản nhạy cảm.
Nghiên cứu điển hình: Công ty dược phẩm phục hồi sau vụ tấn công mã độc tống tiền chỉ trong chín ngày
Khi Bilthoven Biologicals (BBio) trải qua cuộc tấn công ransomware lớn đầu tiên, tác động là ngay lập tức. Người dùng báo cáo không thể đăng nhập hoặc truy cập tệp, và chuyên gia tư vấn CNTT Paul Vries nhanh chóng phát hiện ra một thông báo đòi tiền chuộc để giải mã tệp.
“Phần mềm tống tiền đã lan rộng khắp hệ thống máy chủ và nhà máy. Về cơ bản, mọi thứ kết nối với Active Directory đều bị xâm phạm”, Vries cho biết. Cuộc tấn công đe dọa hoạt động của công ty dược phẩm, nơi sản xuất vắc-xin và bảo vệ dữ liệu nhạy cảm là những chức năng tối quan trọng.
Đội phản ứng của BBio đã hành động nhanh chóng, ngắt kết nối mạng và tắt các máy chủ bị nhiễm trong khi vẫn duy trì hoạt động của các máy không bị ảnh hưởng để giảm thiểu tác động đến hoạt động sản xuất. Đến ngày thứ hai, nhóm đã khôi phục môi trường Active Directory và Commvault, bắt đầu quá trình phục hồi có hệ thống.
“Chúng tôi rất thích sự đơn giản của bảng điều khiển Commvault. Chỉ với vài cú nhấp chuột, chúng tôi có thể khôi phục máy ảo hoặc bản sao lưu sau một cuộc tấn công, điều này rất quan trọng đối với công ty dược phẩm của chúng tôi với dữ liệu rất nhạy cảm,” Vries giải thích.
Nỗ lực khôi phục tiếp tục diễn ra suốt ngày đêm, với các thành viên nhóm thay phiên nhau để khôi phục dịch vụ. Nhờ chiến lược sao lưu được chuẩn bị kỹ lưỡng, BBio đã khôi phục hoàn toàn dịch vụ trên nhiều văn phòng và nhà máy của mình chỉ trong chín ngày. Sau sự cố, BBio đã triển khai thêm các biện pháp bảo vệ, bao gồm công nghệ cách ly mạng (air gap technology) để tăng cường khả năng chống lại mã độc tống tiền.
“Nếu không có Commvault và không sao lưu dữ liệu trước khi cuộc tấn công xảy ra, tình hình có thể còn tồi tệ hơn nhiều,” Vries kết luận. Hiện tại, công ty duy trì một kế hoạch phục hồi sau thảm họa chính thức, ưu tiên các hệ thống quan trọng và thiết lập các quy trình phục hồi rõ ràng.
Vai trò của Commvault trong khả năng chống lại mã độc tống tiền
Nền tảng của Commvault hỗ trợ sao lưu dữ liệu và phục hồi nhanh chóng để giảm thiểu thời gian ngừng hoạt động khi bị tấn công bởi mã độc tống tiền. Các quy trình tự động của nền tảng có thể giúp xác định các tệp bị nhiễm, khôi phục bản sao lưu sạch và thực hiện khôi phục mà không cần can thiệp thủ công.
Nền tảng tập trung của Commvault cung cấp khả năng bảo vệ trên các môi trường tại chỗ, đám mây và SaaS, giải quyết sự phức tạp của cơ sở hạ tầng CNTT hiện đại.
Việc kết hợp các công cụ giải mã ransomware mạnh mẽ với chiến lược bảo vệ dữ liệu chủ động sẽ tạo ra nhiều phương án phục hồi. Trong khi các công cụ giải mã mang lại hy vọng khi các cuộc tấn công thành công, thì các bản sao lưu bất biến và quy trình phục hồi tự động mới là nền tảng cho khả năng phục hồi mạng thực sự.
Sự gia tăng các cuộc tấn công bằng mã độc tống tiền đòi hỏi một chiến lược phòng thủ toàn diện kết hợp khả năng ngăn chặn, phát hiện và phục hồi nhanh chóng. Mặc dù các công cụ giải mã cung cấp một phương án phục hồi, việc duy trì các bản sao lưu an toàn, không thể thay đổi vẫn là biện pháp bảo vệ đáng tin cậy nhất chống lại việc mất dữ liệu và gián đoạn kinh doanh.
Chúng tôi hiểu tầm quan trọng thiết yếu của nhu cầu bảo vệ dữ liệu của bạn và đội ngũ của chúng tôi sẵn sàng cho bạn thấy các giải pháp của chúng tôi có thể tăng cường chiến lược chống lại mã độc tống tiền của bạn như thế nào. Hãy yêu cầu bản demo để xem chúng tôi có thể giúp bảo vệ dữ liệu của tổ chức bạn ra sao.
Unitas cam kết đồng hành cùng doanh nghiệp, cung cấp các giải pháp và phân tích an ninh mạng tiên tiến nhất. Để nhận được tư vấn chuyên sâu hoặc hỗ trợ nhanh chóng, vui lòng liên hệ với chúng tôi qua email: info@unitas.vn hoặc Hotline: (+84) 939 586 168.
